اى خفته همچو گنج، به ویرانه بقیع / پر مى زند کبوتر دل، در هواى تو
در را به روى امت اسلام بسته اند / آن گمرهان که بى خبرند از صفاى تو
کنیه امام " ابوجعفر " بود . مادرش فاطمه دختر امام حسن مجتبی ( ع ) است . بنابراین نسبت آن حضرت از طرف مادر به سبط اکبر حضرت امام حسن ( ع ) و از سوی پدر به امام حسین ( ع ) می رسید . پدرش حضرت سیدالساجدین ، امام زین العابدین ، علی بن الحسین ( ع ) است .
امام محمد باقر (ع) در واقعه جانگداز کربلا همراه پدر و در کنار جدش حضرت سید الشهداء کودکی بود که به چهارمین بهار زندگیش نزدیک می شد .
حضرت امام محمدباقر(ع) در هفتم ذیالحجهی به دست هشام بن عبدالملک اموی در مدینه مسموم گردید و در قبرستان بقیع در کنار امام حسن مجتبی(ع) و امام سجاد(ع) به خاک سپرده شد. آن حضرت به هنگام شهادت، پنجاه وهفت سال داشته و از امامت ایشان، در حدود بیست سال میگذشت. در دوران امامت آن حضرت، فرصتهایى برای نهضت فکری به دست آمده بود که امام باقر(ع) کمال استفاده را در جهت تربیت شاگرد و استحکام و گسترش تشیع و انقلاب فرهنگی نمود. امام باقر(ع) در فرصت کوتاه و مناسبی که به دست آمده بود، یکسره به تعلیم و نشر علوم اسلامی پرداخت و پایههای یک مرکز بزرگ علمی را که مملو از دانشپژوهان برجسته بود، پیریزی کرد. این موقعیت حساس، سرفصل بزرگی در تاریخ تمدن اسلامی گشود و رشد اسلام در دورههای بعد، تاثیر فراوانی از آن پذیرفت.
احادیثی از امام محمد باقر (ع):
تَوَقَّ مُجازَفَةَ الهَوى بِدَلالَةٍ مِنَ العَقلِ
به رهبرىِ خِرد ، از در افتادن در هلاکت به وسیله هواى نفس ، خود را نگه دار
لا شَرَفَ کَبُعدِ الهِمَّةِ
شرافتى چون بلندْ همّتى نیست
لافَضیلَةَ کَالجِهادِ ، ولاجِهادَ کَمُجاهَدَةِ الهَوى
فضیلتى چون جهاد نباشد ، و هیچ جهادى چون پیکار با هواى نفْس نیست.
إنَّ أعجَلَ الطّاعَةِ ثَواباً لَصِلَةُ الرَّحِمِ؛
راستى که زودْ پاداش ترین طاعت ، صله رحم است.
اَلتَّواضُعُ الرِّضا بِالمَجلِسِ دُونَ شَرَفِهِ وأن تُسَلِّمَ عَلى مَن لَقیتَ وأن تَترُکَ المِراءَ وإن کُنتَ مُحِقّاً؛
فروتنى آن است که [انسان] به نشستن در جایى فروتر از شأنش راضى باشد ، و به هر کس برخوردى سلام گویى ، و هر چند بر حق باشى ، کشمکش را رها کنى.
قُولُوا لِلنّاسِ أحسَنَ ما تُحِبّونَ أن یُقالَ لَکُم؛
بهترین چیزى که مى خواهید مردم به شما بگویند ، به آنها بگویید
رَبِّ أَصلِح لِی جَماعَةَ إخوَتی و أخواتی و مُحِبِّیَّ ، فَإنَّ صَلاحَهُم صَلاحِی
خدایا! همه برادران و خواهرانم و دوستدارانم را اصلاح فرما ، که صلاح ایشان صلاح من است
لَوْ أُوتیتُ بِشابٍّ مِنْ شَبابِ الشّیعَةِ لا یَتَفَقَّهُ فِی الدّینِ، لَأَوجَعْتُهُ.
فرمود: اگر جوانى از جوانان شیعه را نزد من بیاورند که به مسائل دین ـ و زندگى ـ آشنا نباشد، او را تنبیه و تأدیب خواهم کرد (تا به دنبال تحصیل مسائل دین برود).
امشب رضویون همه شادند / دل در حرم رضا نهادند همه
عیدى ولادت از پدر مى گیرند / خشنود ز مقدم جوادند همه
«تولد امام جواد (ع) برشما مبارک باد»
پدر بزرگوار آن حضرت امام رضا(ع) و مادر آن حضرت جناب سبیکه است. نام آن حضرت محمد و کنیه ایشان ابوجعفر و مشهورترین القاب آن حضرت تقی و جواد است.آن حضرت در ۸ سالگی و در زمان مأمون به امامت رسید.آن امام بزرگوار، از محبوبیت فوق العادهای در میان مردم برخوردار بود. آن حضرت به واسطهی بخشندگی زیادی که داشت به جواد به معنای بخشنده مشهور شد. خانهی امام جواد(ع) پناهگاه نیازمندانی بودکه از هر سو ناامید شده و به مساعدت امام چشم دوخته بودند.
روایات متناسب با ولادت امام جواد علیه السلام :
پیامبرصلی الله علیه وآله :
و یَخرُجُ مِن صُلبِ عَلِیٍّ (الرِّضاعلیه السلام) ابنُهُ مُحَمَّدٌ المَحمُودُ أطهَرُ النّاسِ خَلقاً و أحسَنُهُم خُلقاًاز نسل امام رضاعلیه السلام فرزندش محمّد پدید میآید که فرزندی است پسندیده ، و در آفرینش از همه مردم پاکتر و در اخلاق از همه نیکوتر است
امام رضاعلیه السلام :
[هُوَ] الصّادِقُ و الصّابِرُ وَ الفاضِلُ و قُرَّةُ أعیُنِ المُؤمِنینَ و غَیظُ المُلحِدینَ
او راستگو ، شکیبا ، دارای فضیلت ، نورچشم مؤمنان و مایه خشم ملحدان است
روایاتی از امام جواد علیه السلام :
مُلاقاةُ الإخوانِ نُشرَةٌ و تَلقیحٌ لِلعَقلِ و إن کانَ نَزراً قَلیلاًدیدار برادران مایه سلامتی و رشد عقل است ؛ اگرچه بسیار اندک باشد
مَنِ استَحسَنَ قَبیحاً کانَ شَریکاً فیهِ
هر که کار زشتی را نیک بشمارد ، در آن کار شریک است